İdare Hukuku
Kamusal işlerin yönetilmesiyle ilgili olan idare hukuku henüz yeni sayılabilecek bir özel hukuk alanıdır. İdare kelimesi, bir faaliyet anlamında kullanıldığında maddi veya fonksiyonel özellikler taşır. İl yönetimi, devlet idaresi, kamu mallarının yönetimi gibi konular idare hukuku bağlamında değerlendirilir. Anayasamızın 123. maddesine göre “iadre kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir.” Bu kapsamda idare kelimesi hem idari teşkilatı hem de yönetimsel faaliyetleri içine alacak şekilde kullanılır.
İdare Hukukunun Özellikleri
Anayasanın 125. maddesinde idare hukuku ile ilgili önemli hükümler yer alır. Buna göre idarenin her türlü işlem ve eylemine karşı yargı yolu açıktır. İdari yönetimle ilgili konularda açılan davalara halk arasında idari dava denir. Diğer hukuku dallarıyla kıyaslandığında idare hukuku yeni bir hukuk dalıdır. Kanuna göre idare hukukunun özellikleri şunlardır:
- İdare hukukunun mevzuat birliği yoktur.
- Tedvin edilmemiş bir hukuk dalı olduğu için ceza hukuku ve ticaret hukukundan farklıdır.
- İdare hukuku içtihatlara dayanır.
- İdare hukukunda düzenlilik ilkesi, süreklilik ilkesi, yetki ve usulde paralellik ilkesi bulunmaz. Yargı içtihatlarıyla belirlenmiş ilkelere sahiptir.
Genel anlamda idare hukuku amacı, kamu yararına yönelik düzenlemeler yapmaktır. Eşitsizlik üzerine inşa edilen bu hukuk dalının kapsamına giren davalar idari yargıda çözüme kavuşturulur. İdare hukukunun özellikleri arasında temel işlevi idareyi hukuka bağlamak yer alır. Tüm bunlarla birlikte idare hukuku alanı bağımsız bir hukuk alanıdır.
İdare Hukukunun Temeli
Her özel hukuk alanında temel kaynaklar bulunur. Bu bakımdan idare hukuku kaynakları, onu oluşturan organ veya makamın devlet hiyerarşisindeki yerine göre sıralanır. Bu sıralamada geçerlilik açısından en önemli olan kurucu iktidar tarafından yapılan anayasadır. Kanunlara göre idare hukuku kaynakları şu şekilde sıralanır:
- Anayasa
- Kanun veya geçici kanunlar
- Kanun hükmünde kararnameler
- Tüzükler
- Yönetmelikler
- Diğer düzenleyici işlemler
- Doktrinler
- İçtihatlar
- Teamüller
- Genel ilkeler
Bu sıralamaya kurallar hiyerarşisi denir. Sıralama içinde daha az soyut kaynak daha çok soyut olana aykırı olamaz. Bu hiyerarşi idare hukuku kurallarının uygulanışında büyük önem taşır. İdare mahkemelerinde görülen davalarda hak kaybı yaşamamak için mutlaka alanında uzman bir idare hukuku avukatıyla çalışılması gerekir.
İdare Hukuku Davaları
İdare hukuku kapsamında görülen idari dava türleri; idari işlemin iptali ve tam yargı davalarıdır. İdari işlemler hakkında yetki ve sebep yönünden biri ile hukuka aykırı olmasından dolayı iptalleri için menfaatleri zarar gören kişiler iptal davaları açabilir. İdari işlemin iptali davası için tecrübeli avukatlardan destek almak çok önemlidir.
İdari faaliyetten dolayı kişisel hakları doğrudan zarar gören kişiler ise tam yargı (tazminat) davaları açabilir. Her iki dava türünde de yargılama usul kuralları benzerdir. İptal davası sadece idari işlemlere göre açılır. Ancak idare hukuku kapsamında görülen tam yargı davasında ise idari işlemlerle birlikte eylemler ve idari sözleşmeler gündeme gelebilir.