Tenkis Davası ve Özellikleri
Tenkis davası, miras hukukunda, saklı paylı mirasçılarının haklarını korumak amacıyla açılan bir dava türüdür. Bu dava, mirasbırakanın yaptığı tasarrufların saklı paylı mirasçıların haklarına tecavüz etmesini engellemeyi amaçlar. İşte tenkis davası hakkında daha detaylı bilgiler:
A. Tenkis Davası Nedir?
Tenkis davası, Türk Medeni Kanunu’nda yer alan düzenlemelere dayanarak açılan bir dava türüdür. Mirasbırakanın, tasarruf hürriyetini aşarak saklı paylı mirasçıların haklarına müdahale etmesi durumunda, saklı paylı mirasçılar bu tasarrufun geçerliliğini sorgulayabilir ve gerekirse tasarrufun tenkis edilmesini talep edebilirler.
Türk Medeni Kanunu’nun 560. maddesi şöyle der:
-
“Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.”
-
Tenkis davası yalnızca mirasbırakanın ölümünden sonra açılabilir ve sağlığında tenkis davası açılması mümkün değildir.
B. Saklı Pay Sahibi Mirasçılar Kimlerdir?
Saklı pay, mirasbırakanın tasarruf özgürlüğünü sınırlayan bir yasal düzenlemedir. Saklı pay sahibi mirasçılar, belirli bir oranda korunmuş miras haklarına sahiptirler ve mirasbırakan bu oranlar üzerinde tasarrufta bulunamaz.
Saklı pay sahibi mirasçılar şunlardır:
-
Altsoy (Çocuklar, Torunlar, Evlatlıklar): Mirasbırakanın altsoyu, yasal miras paylarının yarısına (1/2) sahiptir.
-
Anne ve Baba: Mirasbırakanın anne ve babası her biri yasal miras payının dörtte biri kadar (1/4) saklı paya sahiptir.
-
Eş: Eşin saklı payı, birlikte mirasçı olunan zümreye göre değişir. Eş, birinci veya ikinci zümreyle birlikte mirasçıysa saklı payı yasal miras payının tamamıdır. Üçüncü zümreyle ya da tek başına mirasçıysa, saklı payı yasal miras payının dörtte üçüdür (3/4).
C. Tenkise Esas Terekenin Tespiti
Tenkis davası açılmadan önce, mirasbırakanın tasarruflarının hangi kısmının geçerli olduğunu belirlemek için tereke tespit edilmelidir. Tereke, mirasbırakanın ölümünden sonra bırakmış olduğu malvarlığını ifade eder.
-
Aktifler: Mirasbırakanın sahip olduğu mallar, alacaklar ve paralar gibi varlıklar.
-
Pasifler: Mirasbırakanın borçları ve diğer yükümlülükleri.
Tereke, aktiflerden pasiflerin çıkarılmasıyla hesaplanır ve bu miktar, tenkise esas olan değeri belirler.
D. Tenkis Davasının Açılması
1. Tenkis Davasını Kimler Açabilir?
Tenkis davası, sadece saklı paylı mirasçılar tarafından açılabilir. Bu kişiler, mirasbırakanın altsoyu, anne babası ve sağ kalan eşidir. Vasiyeti yerine getirme görevlisi veya miras şirketinin temsilcisi gibi kişiler tenkis davası açamaz.
-
Saklı paylı mirasçılar, tenkis davasını birbirlerinden bağımsız olarak açabilirler.
-
Eğer bir mirasçı dava açmazsa, tenkis kararından faydalanamaz.
-
Alacaklılar, eğer saklı paylı mirasçılardan biri tenkis davası açmazsa ve mirasçının borçları varsa, alacaklılar da dava açabilir. Ancak, alacaklıların bu davayı açabilmesi için saklı paylı mirasçıya ait aciz vesikası gereklidir.
2. Tenkis Davası Kimlere Karşı Açılır?
Tenkis davası, mirasbırakanın ölümünden sonra açıldığı için mirasbırakana karşı açılamaz. Davalar, mirasbırakanın yaptığı tasarruflardan faydalanan kişilere karşı açılır.
-
Eğer tasarruf yapılan kişi ölmüşse, onun mirasçılarına karşı dava açılır.
-
Birden fazla kişiye yönelik tasarruf yapılmışsa, bu kişiler de davalı olabilir.
Yargıtay içtihadına göre, eğer mirasbırakan tasarruf ettiği malı üçüncü bir kişiye devretmişse, o kişi de dava konusu olabilir. Ancak bu durumda, malın devredildiği üçüncü kişinin bu durumu bilerek malı almış olması gerekmektedir.
3. Tenkis Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Tenkis davaları, Asliye Hukuk Mahkemesi‘nde açılır ve dava, mirasbırakanın ölümünden önceki son yerleşim yeri mahkemesinde görülür. Yani dava, mirasbırakanın yaşadığı yerdeki mahkemede açılmalıdır.
4. Tenkis Davasında Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre
Tenkis davası için belirli süreler vardır:
-
1 yıl: Saklı paylı mirasçılar, haklarını ihlal ettiklerini öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde dava açmalıdır.
-
10 yıl: Vasiyetname açılmasından veya diğer tasarrufların yapılmasından itibaren 10 yıl içinde dava açılmalıdır.
Bu süreler hak düşürücü süreler olup, sürenin geçirilmesi halinde dava hakkı kaybolur. Ancak, saklı paylı mirasçılar, zaman aşımını geçirmiş olsalar dahi, def’i (savunma) olarak tenkis talebinde bulunabilirler.
E. Tenkiste Sıra
Tenkis işlemi, Medeni Kanun’un 570. maddesine göre belirli bir sıraya göre yapılır. Öncelikle, ölüme bağlı tasarruflar (vasiyetname, bağış vb.) tenkis edilir. Eğer bu yeterli değilse, sağlar arası kazandırmalar (mirasbırakanın sağken yaptığı bağışlar) daha sonra tenkise tabi tutulur.
Kamu tüzel kişileri ve kamu yararına dernekler ve vakıflar için yapılan kazandırmalar ise en son sırada tenkis edilir.
